بررسی تأثیر نشانه‌ها و نمودهای انسان بر اقبال بنای تاج‌محل نزد مخاطبان

در میان بناهای تاریخی هند، تاج‌محل شهرت قابل توجهی دارد و با وجود قرارگرفتن در رده‌بندی هنر اسلامی بخاطر برخی خصیصه‌هایِ کمتر بحث‌شده، مورد توجه مخاطبان غیرمسلمان نیز بوده است. این نوشتار به روش تاریخی و توصیفی به بررسی این خصیصه‌ها با هدف ارائه خوانشی دقیق‌تر از این اثر می‌پردازد. وجود فرم‌های معنادار در کنار انگیزه برپایی بنا که بزرگداشت شأن یک انسان است، نمود انسان به‌‌مثابه عالم صغیر را مطرح می‌کند که چیستی و چگونگی آنها مورد بحث می‌باشد. به منظور شناخت این نمودها، ابتدا مفهوم عالم صغیر در فرهنگ‌های گوناگون به روش قیاسی و تطبیقی و مفاهیم مرتبط به آن همچون مرگ و نوزایی، در فرم‌ها پنهان و آشکار و تزیینات بنا تحلیل شد. جمع‌بندی یافته‌ها نشان داد که این فرم‌های معنادار، از یک سو معیارهای فرهنگ هندو و رنسانس را تحقق بخشیده و همچنین قواعد هنر اسلامی را از طریق فرم‌های تجریدی و نیمه‌پنهان برآورده نموده‌اند. بنابراین مخاطبان، با هر رویکرد مذهبی و هر ذائقه، اعم از سنتی و نو، با بنا ارتباط برقرار می‌کنند و سهم این ارتباط همه‌جانبه در اقبال نهایی تاج‌محل در جلب طیف گسترده مخاطبان قابل چشم‌پوشی نیست.